Welke soorten binnenwerken of uurwerken kent een horloge?

Het binnenwerk van een horloge, soms ook het uurwerk genoemd, is als het ware de “motor” van het horloge. Er bestaan verschillende soorten binnenwerken waardoor het binnenwerk vaak een manier is om horloges in groepen in te delen. De keuze van het soort binnenwerk is vaak een belangrijk criterium bij de aanschaf van een horloge. Hierna geef ik de belangrijkste types binnenwerken weer.

Mechanisch horloge binnenwerk of uurwerk met manuele opwinding, ook opwind horloge genoemd.

Wat is een mechanisch binnenwerk met handmatige opwinding?

Als men spreekt over een mechanisch horloge bedoelt men meestal dat het horloge is uitgerust met een binnenwerk waar geen batterij of elektronica aan te pas komt.

Dit is ten dele waar; een quartz binnenwerk bevat immers ook een mechanisch deel. Meer daarover onder “quartz binnenwerken”.

Ook onder de mechanische horloges -die dus zonder batterij- kan men een aantal soorten onderscheiden.

De eerste soort is het mechanisch binnenwerk of mechanisch uurwerk met handmatig opwindmechanisme.

Een mechanisch horloge met handmatig opwindmechanisme is zowat de ‘puurste’ vorm onder de mechanische binnenwerken of uurwerken.

De eerste polshorloges waren immers uitgerust met een handmatig opwindmechanisme.

Werking van het mechanisch binnenwerk met handmatige opwinding.

Een mechanisch horloge met handmatige opwinding – ook opwindhorloge genoemd- bevat een veer, een aantal overbrengingsraderen en een regelmechanisme of echappement genoemd.  De veer is de “krachtbron” van het binnenwerk.

Door de kroontje van het horloge rond te draaien, draait ook de veer op in de veertrommel. Zo komt de veer onder spanning te staan. Deze kracht wordt doorgegeven aan een aantal raderen die op hun beurt de wijzers doen ronddraaien. De verhouding die de verschillende raderen tot elkaar hebben zorgen voor de juiste weergave van uren, minuten en seconden.
Het horlogemechanisme bevat ook een regelsysteem dat men het echappement (frans) of escapement (Engels) noemt. Zonder dit regelmechanisme zou de veer zijn kracht veel te snel vrijgeven met als gevolg dat de wijzers veel te snel zouden ronddraaien.

Om dit probleem op te lossen bracht men op het einde van de raderen dus dit regelsysteem toe dat bestaat uit een heen en weer bewegend anker en een balans.

Het komt erop neer dat de beweging van de raderen die ontstaat dor de kracht van de veer het anker doet bewegen. Het anker doet vervolgens het balanswiel naar één kant draaien. het balanswiel bevat ook een veertje waardoor het balanswiel terugkeert naar de andere richting en het mechanisme als het ware terug “vrijgeeft”.

Zo krijgt men het tikken van het horloge.

Stiptheid van een mechanisch horloge binnenwerk

Mechanische binnenwerken zijn doorgaans minder stipt dan quartz binnenwerken. Temperatuurschommelingen en magnetisme hebben een invloed op de stiptheid. Ook de zwaartekracht heeft een invloed.

Daarom is het belangrijk om na een onderhoudsbeurt het binnenwerk in verschillende posities te testen waarbij men het binnenwerk zo regelt dat de gemiddelde afwijking in de verschillende draagposities aanvaardbaar is. Met draagposities bedoel ik de posities van de arm met het polshorloge.

Afwijking is het voor- of achterlopen.

Onderhoud van mechanische horloges.

Horloges met mechanische binnenwerken hebben gemiddeld om de twee à drie jaar een volledige onderhoudsbeurt nodig. Vergelijk dit bv. met een automotor die om de 5 à 10.000 kilometers op onderhoud moet en dan besef je dat dit niet zo veel is.

Een horloge werkt bijna constant.

Het is trouwens aan te raden om een horloge in werking te houden, ook als je ze niet draagt. Stilstaande horloges zien meer af dan werkende horloges, oa. omdat de olie uitdroogt.

Ook de kast van het horloge wordt nagekeken en de dichtingen worden vervangen.